Çocuklarda Aşı
Aşı, hastalık yapma yeteneği yok edilmiş virüs ya da bakterilerin zehirli toksinlerinin etkilerinin yok edilmesiyle ortaya çıkarılan biyolojik maddeler olarak tanımlanır. Aşının amacı, kişinin bağışıklık sistemini güçlendirerek enfeksiyon hastalıklarına karşı vücudunu korumaktır. Aşı olduktan sonra oluşan antikorlar vücudumuzda uzun süre kalır.
Hastalığa yakalanmadan mikroorganizmayı tanıyan ve nasıl ortadan kaldıracağını öğrenen vücudumuzun, canlı mikroorganizmayla karşılaştığında hızlı bir şekilde yok etmesine bağışıklık yanıtı denir. Aşı sayesinde de vücudumuz, hastalığın sonuçlarından etkilenmeden o hastalıkla nasıl mücadele edeceğini öğrenmiş olur.
Son zamanlarda en çok karşılaştığımız konulardan biri de aşılara karşı olan güvensizliktir. Fakat lisanslı bir aşı birçok deneme aşamasından geçer, piyasaya sürüldükten sonra da düzenli olarak değerlendirilmeye devam eder ve bilim insanları da aşının olumsuz bir reaksiyona sebep olması olasılığına karşı sürekli çalışmalar yaparlar. Genellikle aşıların yan etkileri hafif ateş ve lokal ağrı olarak karşımıza çıkar. Modern bilimin en büyük icatlarından biri olan aşılar, halk arasında yaygın bir şekilde kullanılmalıdır.
Bazı aşılar her sene yapılabilir, bazıları ise sadece bir kere yapılabilir. Bu durumun belirleyicisi ise mikroorganizmaların evrimleşme hızı ve taşıdığı özelliklerdir. Eğer aşının hedefindeki mikroorganizma hızlı bir şekilde evrimleşiyorsa aşı her sene yapılmalıdır. Fakat kontrol altında tutulan ve yavaş evrimleşen mikroorganizmaları hedef alan aşılar ise genellike bir kere yapılır.
Aşı Yapılırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Belirli aralıklarla yapılan aşıların aralarındaki süreye dikkat edilmelidir. Bunun yanı sıra eczaneden aşı alıp herhangi bir yerde aşı olunmaması, muhakkak bu konuda eğitim görmüş yetkili bir sağlık çalışanı ya da doktor tarafından hastane ortamında aşı olunması gerekir.
Özellikle bebekler ve çocuklar aşı olmadan önce sağlık kontrolünden geçmeli, ateş ya da enfeksiyon durumu göz önünde tutularak aşı zamanı belirlenmelidir.
Bebek ve Çocuklarda Aşı Takvimi
Çocukların ileride daha sağlıklı ve dirençli olabilmesi için bebeklik ve çocukluk çağındaki aşıları aksatılmaması gerekir. Bilindiği üzere çocukluk çağında yapılan aşılar sayesinde birçok ağır hastalığın önüne geçilmiştir ve aşı ile önlenebilen hastalıkların görülme sıklığı çok azalmıştır.
Bebeklikte Döneminde Yapılan Sağlık Bakanlığı Tarafından Belirlenmiş Aşılar
Hepatit B Aşısı: Bir karaciğer hastalığı olan hepatit B yüksek ateş, bulantı, kusma, sarılık gibi belirtilere sahiptir. Uzun vadeli ve ciddi karaciğer sorunlarına yol açan bir hastalıktır. Hepatit B aşısı, 1 ay arayla olmak üzere 2 defa uygulanır ve 6. ayda tekrarlanır ya da 1’er ay arayla 3 defa uygulanır. Son aşının üstünden 2 ay geçtikten sonra da hepatit B kontrolü yapılması gerekir.
Hepatit B taşıyıcısı olan kişilerin eşleri, yakın akrabalarında hepatit B taşıyıcısı olan çocuklar ya da sağlık personelleri (özellikle de ameliyathanelerde ve böbrek diyaliz ünitelerinde çalışan personeller) hepatit B aşısını rutin aşı takvimine almalıdır.
BCG (Verem) Aşısı: Bebek doğduğu zaman sol omzuna yapılan aşıdır ve 3 ay sonra ilk kontrolü daha sonra her 5 yılda bir PPD testi ile bağışıklık sistemi kontrol edilir. BCG yani verem aşısı dünyada hala kullanılmakta olan tek tüberküloz aşısıdır.
Pnömokok Aşısı: Sinüs enfeksiyonları, menenjit, kulak enfeksiyonları, zatürre ve kan dolaşımı enfeksiyonları gibi hastalıklara yol açan pnömokok bakterileri; hafif belirtiler göstermekle birlikte işitme kaybına ya da beyin hasarına da yol açabilir. Pnömokok aşısı, 2 yaşından küçük tüm çocuklara uygulanması gerekir.
Difteri, Tetanoz ve Boğmaca (DTB) Aşısı: Difteri nefes almada zorluk, kalp yetmezliği ya da felç gibi durumlara neden olan bir hastalıktır. Tetanoz kasların sertleşmesine, yutma ve nefes alamama gibi sonuçlar doğurabilir. Boğmaca ise şiddetli öksürük ile birlikte nefes alma problemi ve yeme-içme zorluğu gibi ciddi sorunlara yol açabilir.
En az 1 ay aralıklarla yapılan DTB aşısı, sara hastalığı olan çocuklara veya yakın akrabalarında sara hastalığı bulunanlara yapılamaz. Ayrıca çocukta yüksek ateş veya enfeksiyon varsa aşı ertelenir.
Çocuk Felci (Polio) Aşısı: Bu hastalık bazı çocuklarda boğaz ağrısı, yüksek ateş, bulantı gibi semptomlar gösterir. Bazılarında ise beyin ve omurilikte sorunlar oluşmasına ve felç gibi kalıcı sakatlığa sebep olabilir. Çocuk felci aşısı ise ağızdan alınır. Canlı bir aşıdır, kesme şeker üzerine 3 damla damlatılır ve o şekilde uygulanır. İshal ya da yüksek ateş olması durumunda ertelenmesi gerekir.
Su Çiçeği (Varisella) Aşısı: Yaygın ve çok bulaşıcı bir çocukluk çağı viral hastalığı olan su çiçeğine karşı koruma sağlayan su çiçeği aşısı, 12 ila 15 aylıkken yapılır. 4 ila 6 yaşlarında da daha fazla koruma sağlamak amacıyla ek doz yapılır.
Haemophilus İnfluenzae Tip B Aşısı: Birçok enfeksiyon türüne yol açabilecek olan bu hastalığın belirtileri genellikle 5 yaşının altında olan çocuklarda görülür. Bebeklere ve 5 yaşından küçük olan çocuklara aşı yapılabilir.
Kızamık – Kızamıkçık – Kabakulak Aşısı (KKK veya MMR Aşısı): Kızamık, kızamıkçık, kabakulak (KKK) aşısının ilk dozu 12. ayda, ikinci dozu ise 4 ila 6 yaş arasında olmak üzere iki doz olarak yapılması önerilir. Kızamık salgını ya da maruziyeti gibi bir durumdaysa kızamık aşısı 6. ay itibari ile uygulanabilir.
Kabakulak, kızamık ve kızamıkçık ciddi hastalıklara sebep olabilecek enfeksiyonlardır. MMR aşısı olan çocukların %95’inden fazlası hayatları boyunca bu üç hastalıktan korunacaktır.
Hepatit A Aşısı: Toplumumuzda sarılık mikrobu olarak bilinen Hepatit A, ağrılı belirtiler gösterebilir ve tedavisi 6 aya kadar sürebilir. Bu yüzden aşısı ihmal edilmemelidir. 1 yaş üzeri çocuklara uygulanır. 18. ve 24. ayda 2 doz şeklinde yapılır. Hepatit A bakımından orta risk grubundaki tüm çocuklara yapılmalıdır.
Bebek ve Çocuklarda Özel Aşılar
Rotavirüs aşısı: Rotavirüs, en sık görülen ishal etkenidir. Hemen hemen tüm bebek ve çocuklarda görülür. Rotavirüs aşısına ise 2-3 aylıkken başlanır ve toplam 3 doz olarak uygulanır. Ağız yoluyla verilen aşının İlk dozu en erken 6. haftada en geç ise 14. haftada yapılmalıdır. Son doz, bebek 24. haftasını doldurmadan uygulanmalıdır. Dozlar arasında en az 1 ay ara olmalıdır.
Meningokok aşısı: Beyin zarı iltihaplanmasını engellemek için yapılır. Pek çok gelişmiş ülkede rutin aşı programında olan bu aşının 2. aydan itibaren uygulanması önerilir.
HPV aşısı: 9 yaşını tamamlamış kız çocuklarına uygulanan bu aşı, genital bölgesinde siğil oluşumunu engelleme ve ileri yaşta oluşabilecek olan rahim ağzı kanseri gelişimini engellemek için yapılır.
Grip Aşısı: Her yıl sonbaharda yapılması önerilen bu aşı özellikle kronik kalp hastalığı, astım veya doğumsal kalp hastalığı olan çocuklar için önemlidir.